रक्सी गागदेकर छारा उना (गुजरात), बीबीसी हिन्दी एजेन्सी ÷ भारतको गुजरात राज्यस्थित एउटा गाउँमा दलित समुदायका झन्डै तीन सय परिवारले हिन्दु धर्म त्यागेर बौद्ध धर्म अपनाएका छन् । धर्म परिवर्तन गरेकामध्ये उनामा भएको कुटपिटको घटनाका पीडित पनि छन् । उनाको मोटा समाधियाला गाउँमा सन् २०१६ मा ‘गोरक्षक’ का रूपमा आफूलाई चिनाउने मानिसहरूले वाश्रम सरवैया तथा उनका भाइलाई गाई मारेको आरोप लगाउँदै अर्धनग्न पारेर कुटपिट गरेका थिए । उक्त घटनापश्चात् गुजरातका दलितहरू आक्रोशित भए र उनीहरूले कैयौँ स्थानमा विरोधप्रदर्शन गरे । त्यसरी रुष्ट भएका कैयौँ मानिसहरूले आइतवार बौद्ध धर्म अङ्गीकार गरेका छन् । उनाका पीडितहरूले यसअघि नै आफ्ना परिवारले धर्म परिवर्तन गर्न लागेको घोषणा गरेका थिए । हिन्दु धर्ममा निरन्तर भेदभाव भोग्नुपरेको र राज्य सरकार आफूलाई कुनै पनि सहयोग नगरेको उनीहरूको आरोप थियो । सरवैया परिवारले नै आइतवारको कार्यक्रम आयोजना गरेको थियो । सो समारोहमा गुजरातका विभिन्न भागबाट आएका दलितहरू सहभागी भएका थिए । उना घटनापछि राष्ट्रिय स्तरमै चर्चा कमाएका जिग्नेश मेवाणीजस्ता दलित नेता भने उक्त समारोहमा उपस्थित भएनन् । प्रतिज्ञाः पिता बालू सरवैया तथा नातामा भाइ पर्ने अशोक सरवैयासँगै बौद्ध धर्म अपनाएका वाश्रम, रमेश तथा बेचरले ‘अम्बेडकारका बाइस प्रतिज्ञाहरू’ दोहो¥याए । ती प्रतिज्ञामा ‘हिन्दु देवीदेवतामा आस्था नराख्ने तथा हिन्दु रीतिरिवाजको पालना नगर्ने’ उल्लेख छ । तापक्रम झन्डै ४३ डिग्री सेल्सिअस पुगेको भए पनि समारोहमा आएका सबैले कार्यक्रम नसकिएसम्म आफू बसेको ठाउँ छोडेनन् । बीबीसी गुजरातीसँग कुरा गर्दै बालूले आफूले नयाँ जीवन सुरु गर्न लागेको बताए । उनले भने, “हामी सबै राज्यमा बौद्ध धर्मको प्रवर्धन गर्न काम गर्नेछौँ र डा. बीआर अम्बेडकरले देखाएको मार्गमा हिँड्नेछौँ ।” किन धर्म परिवर्तन ? वाश्रम भन्छन्, “सम्मान पाइँदैन भने त्यो धर्म मान्नुको के अर्थ ?” सेतो वस्त्र लगाएका उनी समारोहस्थलमा भिड नियन्त्रण गर्न खटिएका कार्यकर्ताहरूलाई निर्देशन दिइरहेका थिए । कडा सुरक्षाः कार्यक्रम हुँदै गर्दा प्रहरी सतर्क अवस्थामा देखिन्थे । उनाबाट मोटा समाधियाला गाउँ जाने बाटोमा प्रहरीको बाक्लो उपस्थिति थियो । गीर–सोमनाथ जिल्लाका प्रहरी उपरीक्षकका अनुसार उक्त समारोहको सुरक्षाका लागि तीन सय ५० प्रहरी परिचालित थिए । विहार बन्नेछः उनाका पीडित आफूहरूमाथि आक्रमण भएको स्थानमा एउटा बौद्ध विहार बनाउन चाहन्छन् । यो त्यही ठाउँ हो जहाँ कुटपिट हुनुअघि जीविकोपार्जनका लागि उनीहरू गाईको छाला काढ्थे । “यो त्यही ठाउँ हो जहाँ हामीमाथि कुटपिट भएको थियो । अब हामी यहाँ नै एउटा बौद्ध विहार बनाउन चाहान्छौँ ।” उनको परिवारले जग्गा लिन आवश्यक कानुनी प्रक्रिया छिट्टै सुरु गर्ने भएको छ । उनले भने, “हरेक गाउँमा मरेका गाईको छाला काढ्ने ठाउँ छ । यस्तो खालको जग्गाको रेखदेखको जिम्मेवारी प्रायः दलितलाई दिइएको हुन्छ । त्यसैले हामी यस्तो ठाउँमाथि आफ्नो अधिकार चाहान्छौँ ।” के हो उनाको घटना ? सन् २०१६ को जुलाई महिनामा दलितमाथि कुटपिट भएको एउटा भिडिओ सार्वजनिक भयो । त्यसप्रति देशभरि रहेका दलितहरूले आक्रोश व्यक्त गरे । ठूलो स्तरमा भएका विरोधप्रदर्शनहरू पछि घटनाबारे उजुरी दर्ता भयो । कांग्रेस आईका अध्यक्ष राहुल गान्धी, बहुजन समाज पार्टीकी प्रमुख मायावती तथा गुजरातकी भूतपूर्व मुख्यमन्त्री आनन्दीबेन पटेलसहित कैयौँ नेताहरूले पीडितहरूलाई भेटे । सो घटनामा संलग्न भएको आशङ्कामा ४५ जना गिरफ्तार भए पनि हाल ११ जना मात्र थुनामा रहेका छन् । अरू सबै जमानतमा छुटेका छन् । अधुरो वाचाः गुजरातकी तत्कालीन मुख्यमन्त्री आनन्दीबेन पटेलले पीडितहरूलाई जागिर तथा खेतीपाती गर्न जग्गा उपलब्ध गराउने वाचा गरेकी थिइन् । तर राज्य सरकारले त्यसबारे केही लिखित जानकारी आफूसँग नभएको जनाएको छ । दलित समुदाय धर्म परिवर्तनको मन्जुरीका लागि चाँडै जनहित याचिका पनि दायर गर्ने मनस्थितिमा छ । किनभने बौद्ध धर्म अपनाए पनि सरकारी दस्तावेजमा उनीहरूलाई ‘हिन्दु’ नै उल्लेख गरिएको छ । उनाका दलित नेता केवलसिंह राठौर भन्छन्, “सन् २०१३ मा बौद्ध धर्म अपनाएका दलित अझै पनि सरकारी कागजपत्रमा आफ्नो धार्मिक हैसियत फेर्न कुरिरहेका छन् ।” गुजरातमा धर्म परिवर्तन रोक्नका लागि बनेको कानुन असंवैधानिक भएको तर्क गर्दै उनी चाँडै नै त्यसलाई अदालतमा चुनौती दिने बताउँछन् ।